Mai vàng Yên Tử, loài cây có giá trị đặc biệt, thích hợp sinh trưởng ở vùng độ cao từ 300 - 800m, trong những khu vực gồ ghề.
Đặc điểm địa hình
Mai vàng tập trung ở độ cao từ 300 - 800m, trong những khu vực khó tiếp cận. Thường xuất hiện gần vách đá, trên các vách đá cheo leo, với mặt đất chứa sỏi và đá tảng. Điều này giúp hạt mai vàng không bị rửa trôi khi rơi xuống từng dòng mưa, cũng như đáp ứng yêu cầu ánh sáng mà không bị cản trở bởi cây rừng khác. Sỏi đá và mùn trên mặt đất cũng tạo điều kiện cho hạt mai vàng phát triển thành cây con và bám chặt vào các tảng đá. Nhiều cây mai vàng tự nhiên được phát hiện có bộ rễ mạnh mẽ quấn chặt vào các tảng đá.
Điều kiện đất đai
Khu vực Yên Tử thuộc vùng có đặc điểm địa chất của vòng cung Đông Triều, hình thành từ kỷ Trias đến kỷ Juda. Đá Sa thạch, đá Sỏi sạn kết Riolit và Sa phiến thạch là các loại đá chính tạo thành đặc điểm riêng cho khu vực này. Các loại đất gồm đất feralit màu vàng sáng trên sa thạch ở vùng núi thấp, đất feralit màu vàng nhạt trên sa thạch và sạn sỏi kết ở vùng đồi, đất feralit màu vàng đỏ và đỏ vàng trên sa phiến thạch và riolit, cùng với đất phù sa cổ.
Cây mai vàng Yên Tử phân bố chủ yếu trên nhóm đất đỏ vàng - Acrisols và nhóm đất mùn đỏ vàng trên núi - Humic Acrisols. Núi rừng Yên Tử có tài nguyên phong phú nhưng địa chất phức tạp, tạo nên những đặc điểm và đặc trưng độc đáo. Chất lượng đất trong khu vực này được mô tả như sau:
Thành phần cơ giới của đất chủ yếu là sét pha cát đến cát pha sét, với tỷ lệ cấp hạt sét chiếm khoảng 15-52%. Độ dày của tầng đất thường trên 100 cm. Dung trọng đất ở mức trung bình, khoảng từ 1,16 g/cm3. Tỷ trọng dao động từ 1,17 - 1,44 g/cm3, đặc trưng cho loại đất có hàm lượng mùn cao.
Đặc điểm đất và thổ nhưỡng tại các khu vực trồng vườn mai đẹp cho thấy mai vàng Yên Tử phù hợp với nhiều loại địa hình và thổ nhưỡng khác nhau, từ đá cuội kết, sạn kết, đá tảng chồng xếp (ở độ cao trên 700m), đến các loại đất sa thạch phấn sa và diệp thạch sét (dưới 700m). Tuy nhiên, hiện vẫn chưa có đủ cơ sở để xác định rõ tác động của đất đai và thổ nhưỡng đến chất lượng của hoa mai vàng Yên Tử.
Điều kiện về thủy văn
Vùng sinh trưởng của cây mai có nhiều đầu nguồn của các hệ suối chính như suối Vàng Tân/suối Trâm, suối Giải Oan và suối Bãi Dâu, suối Tắm... Tất cả đều bắt nguồn từ núi Yên Tử. Các suối này có chiều dài từ 6-8 km và trong điều kiện địa hình cao, dốc, chia cắt mạnh (độ cao tương đối của khu vực khoảng 1.000m, điểm cao nhất là đỉnh núi Yên Tử (1.068m) và thấp nhất là cánh đồng Năm Mẫu (50m)).
Lưu lượng nước và cường độ dòng chảy của các suối rất lớn trong mùa mưa. Tuy nhiên, nhờ tỷ lệ che phủ rừng tương đối cao (khu vực rừng Quốc gia Yên Tử có tỷ lệ che phủ từ 0,6-0,8), hệ sinh thái và dòng chảy của các suối được điều tiết tốt. Do đó, các suối luôn có nước quanh năm, tạo nguồn nước dồi dào không chỉ phục vụ cho sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp và sinh hoạt của người dân, mà còn tạo ra nhiều cảnh quan đẹp như thác Vàng, thác Bạc, thác Ngự Dội... Ngoài ra, đặc tính này cũng góp phần tạo nên một kiểu khí hậu đặc trưng cho vùng đất này, với sự xuất hiện thường xuyên của mây mù và độ ẩm cao, đặc biệt là ở độ cao trên 500m. Đất trong khu vực cũng có khả năng giữ nước tốt.
Tất cả những điều kiện về địa chất, đất đai và thủy văn đã tạo nên môi trường lý tưởng để cây mai vàng Yên Tử phát triển. Cây mai vàng tập trung chủ yếu ở độ cao từ 300-800m, trong những khu vực hiểm trở. Với sự phân bố ở những vùng có vách đá cheo leo, gần vách đá, và mặt đất thường có sỏi và đá tảng, cây mai vàng không bị cản trở về ánh nắng và không bị rửa trôi bởi nước mưa nhờ vào sỏi đá và lớp mùn trên đá. Nhờ vào những đặc điểm địa chất và điều kiện thổ nhưỡng đặc biệt, cây mai vàng Yên Tử phát triển mạnh mẽ và giữ được giống mai vàng quý hiếm và trị giá cây mai vàng cao.
Với vẻ đẹp thiên nhiên hùng vĩ và điều kiện địa chất đặc biệt, khu vực Yên Tử đã trở thành điểm đến hấp dẫn cho những người yêu thích cây mai vàng. Du khách có thể tận hưởng không chỉ cảnh quan tuyệt đẹp của núi rừng Yên Tử mà còn được chiêm ngưỡng những bông hoa mai vàng rực rỡ trên nền đất vàng óng ả.